Βέγιο

Αρχαίο πόλη των Ετρούσκων, 15 χλμ. ΒΔ της Ρώμης. Οι αρχαίοι Έλληνες την έλεγαν Βήιοι. Υπάρχουν ίχνη οικισμών του πολιτισμού της Βιλανόβα, από την εποχή του σιδήρου. Αργότερα όμως παρουσίασε σημαντική ανάπτυξη και έφτασε στη μεγαλύτερη ακμή της μεταξύ 6ου και 5ου αι. π.Χ. Η δύναμη που είχε αποκτήσει το Β. το έφερε σε σύγκρουση με τη Ρώμη. Φυσικό όριο και αμυντική γραμμή της περιοχής του Β. αποτελούσε ο ποταμός Κρεμέρα και ένας από τους παραποτάμους του, ενώ μια μερικώς τεχνητή τάφρος προστάτευε την ακρόπολη. Ύστερα από τον 5o αι. π.Χ., εξαιτίας των πολέμων εναντίον της Ρώμης, η ακρόπολη οχυρώθηκε με τείχος. Τελικά, το 396 π.Χ. ο Κάμιλος κατόρθωσε να κυριεύσει το Β. Από τότε άρχισε και η παρακμή της πόλης ως αστικού κέντρου. Διατηρήθηκε όμως ως κέντρο γεωργικής καλλιέργειας της γύρω περιοχής. Στα χρόνια του Αυγούστου έγινε αυτόνομη, αλλά μετά τον 4o αι. μ.Χ. εξαφανίστηκε. Στις ανασκαφές που έχουν γίνει στην περιοχή, το καλύτερα διατηρημένο οικοδόμημα και το πιο γνωστό είναι ο ναός του Πορτονάτσιο, που είχε ήδη ερειπωθεί από τον 4o αι. π.Χ. ύστερα από τη ρωμαϊκή κατάκτηση. Από αυτό τον ναό προέρχονται τα περίφημα γλυπτά, σπουδαιότατα για τη γνώση της ετρουσκικής τέχνης, ο Απόλλων του Β., ο Ηρακλής και η Κερυνίτις έλαφος, ο Ερμής, και ίσως και μια Λητώ με τον Απόλλωνα βρέφος, που αποδίδονται στη σχολή του Βούλκα. Στη ρωμαϊκή περίοδο χτίστηκαν στο Β. διάφορα κτίρια, θέρμες, ναοί και αγορά. Τα ερείπια του ναού του Πορτονάτσιο στην αρχαία ετρουσκική πόλη Βέγιο. Στις ανασκαφές του βρέθηκε ο περίφημος «Απόλλων των Βηίων» και άλλα σπουδαιότατα γλυπτά, που βρίσκονται σήμερα στο Μουσείο Τζούλια στη Ρώμη κι έχουν αποδοθεί στον περίφημο γλύπτη των Βηίων Βούλκα ή στη σχολή του (φωτ. Tomsich)